कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI): डिजिटल युगको नयाँ क्रान्ति

काठमाडौं । पछिल्लो समय कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) ले डिजिटल दुनियाँमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याएको छ। मानिसले सोच्ने र निर्णय गर्ने क्षमतालाई कम्प्युटरमा लागू गर्ने यो प्रविधि अहिले हरेक क्षेत्रमा प्रभावशाली रूपमा प्रयोग भइरहेको छ।

AI के हो र यो कसरी काम गर्छ?

कृत्रिम बुद्धिमत्ता एक यस्तो प्रविधि हो, जसले कम्प्युटरलाई स्वतन्त्र रूपमा सोच्न, सिक्न र निर्णय गर्न सक्षम बनाउँछ। यो प्रविधिले विशाल मात्रामा डाटा (Data) सङ्कलन गरी विश्लेषण गर्छ र मानिसले लिने निर्णयहरू झैं स्वचालित रूपमा समाधान प्रस्तुत गर्छ।

विशेषज्ञहरूका अनुसार, AI मुख्य रूपमा चार प्रमुख चरणहरूमा काम गर्छ:

सिक्ने (Training): AI ले हजारौं डाटाबाट पाठ सिक्छ, जसरी बच्चाले अनुभवबाट नयाँ कुरा सिक्छ।

विश्लेषण (Processing): प्राप्त डाटालाई गहिरो रूपमा विश्लेषण गरी यसको ढाँचाहरू (Patterns) पत्ता लगाउँछ।

निर्णय लिने (Decision Making): सिकेका तथ्यहरूका आधारमा अगाडि के हुन सक्छ भनेर भविष्यवाणी गर्छ।

सुधार गर्ने (Improvement): समयसँगै अधिक डाटा सङ्कलन गरी अझ परिष्कृत निर्णय लिने क्षमता विकास गर्छ।

नेपालमा AI को प्रयोग बढ्दै

नेपालमा पनि AI प्रविधिको प्रयोग तीव्र रूपमा बढ्दै गएको छ। बैंकिङ, स्वास्थ्य, ई-कमर्स, यातायात, शिक्षालगायतका क्षेत्रहरूमा AI को प्रयोगले सेवा सुविधालाई छरितो, सुरक्षित र प्रभावकारी बनाइरहेको छ।

दैनिक जीवनमा AI को भूमिका

भ्वाइस असिस्टेन्ट (Voice Assistant): Siri, Google Assistant जस्ता प्रविधिहरूले प्रयोगकर्ताको आवाज बुझ्छन्।

अनुहार पहिचान (Face Recognition): मोबाइल अनलक गर्ने प्रविधि।

सिफारिस प्रणाली (Recommendation System): YouTube, Netflix जस्ता प्लेटफर्महरूले मनपर्ने सामग्री सुझाव दिन्छन्।

च्याटबट (Chatbot): बैंक तथा ग्राहक सेवा केन्द्रमा स्वचालित रूपमा प्रश्नहरूको उत्तर दिन्छ।

स्वचालित गाडी (Self-Driving Cars): AI ले मार्ग पहिचान गरी गाडी आफैं चलाउन मद्दत गर्छ।

भविष्यमा AI को प्रभाव

क्यान महासंघका उपाध्यक्ष तथा एआई पोलीसी फ्रेमवर्कका कोर्डिनेटर चिरन्जिबी अधिकारीका अनुसारका अनुसार, AI को विकासले रोजगारीको स्वरूपमा परिवर्तन ल्याउने, स्वास्थ्य सेवालाई अझ परिष्कृत बनाउने, र नवीनतम प्रविधिहरूको विकासलाई तीव्र पार्नेछ। यद्यपि, यसका चुनौतिहरू पनि छन्, जसमा डेटा सुरक्षाको समस्या, अनैतिक प्रयोग, र रोजगार प्रतिस्थापन जस्ता विषय उठिरहेका छन्।

नेपालमा पनि AI को उच्चतम सदुपयोग गर्न नीति निर्माण, जनशक्ति विकास, र डिजिटल संरचना विस्तारमा ध्यान दिन आवश्यक देखिएको छ। AI को बुद्धिमत्तापूर्ण प्रयोगले नेपाललाई डिजिटल युगमा अग्रसर बनाउने विश्वास गरिएको छ।